Middendorp: “Niet alleen oorlog vormt bedreiging voor wereldvrede, klimaat ook”
De verder oprukkende Russische troepen in Oekraïne is de reden dat voormalig Commandant der Strijdkrachten generaal b.d. Tom Middendorp regelmatig op televisie is. Hij licht bepaalde militaire strategieën toe. Volgens Middendorp kan de huidige oorlog leiden tot een potentieel conflict tussen grootmachten, maar dat is volgens hem niet de enige bedreiging voor de wereldvrede. Ook de klimaatverandering vormt er een.
“De ontwrichtende impact van het steeds sneller veranderende klimaat gaat wereldwijd tot grote tekorten leiden”, zegt de generaal b.d. Het maakt volgens hem delen van de wereld onbewoonbaar. “Dat kan vervolgens leiden tot allerlei conflicten, rampen en dreigingen.”
Wat Oekraïne betreft is Middendorp van mening dat ook hier klimaatverandering op de achtergrond meespeelt. “Oekraïne en delen van Rusland vormen een soort graanschuur van de wereld”, legt hij uit. Mondiaal staat de graanproductie onder druk, vanwege veranderende temperaturen en neerslag. “Het Oekraïens grondgebied helpt Rusland om de voedselzekerheid en de exportpositie op dit vlak veilig te stellen.”
Belang van energie-onafhankelijkheid
De generaal is ervan overtuigd dat Rusland de gevolgen van de energietransitie gaat voelen. “Afgelopen weken zagen we hoe de Russische handel in gas en olie als instrument werd gebruikt om te beïnvloeden. In eerste instantie door Rusland om verdeeldheid te zaaien. Daarna door de Europese Unie als onderdeel van het sanctiepakket. Het conflict in Oekraïne toont het belang van energie-onafhankelijkheid en een versnelde energietransitie.”
Middendorp noemt in een adem dat daaraan ook nog de permafrost-problematiek valt te koppelen. “Het gros van de olie en gasproductie komt uit het noorden van Rusland. Het smelten van de permafrost-laag in die regio, zorgt niet alleen dat er veel emissie vrijkomt. Ook de bodem wordt instabiel, met alle gevolgen van dien… want de hele olie- en gas-infrastructuur van Rusland is erop gebouwd.”
Dat Middendorp zich zorgen maakt om het klimaat is geen nieuw gegeven. Sinds hij in 2016 in het Vredespaleis een toespraak hield over de wereldwijde weersveranderingen, wordt hij klimaatgeneraal genoemd. Dat is dan ook de titel van zijn net verschenen boek. Hierin gaat hij onder meer in op de rol die klimaatverandering speelt bij de inzet van Defensie. Hij kaart problemen aan en komt met passende oplossingen.
Ingrijpende gevolgen
Middendorp ziet het als zijn missie de klimaatproblemen hoog op de agenda te zetten. Met zijn boek hoopt hij op veel aandacht voor alle ellende die het gevolg is van de opwarming van de aarde. Klimaatverandering is een aanjager, en soms zelfs een bron, van conflicten, schrijft hij in zijn boek “Klimaatgeneraal”.
“Met name in de ring van instabiliteit rondom Europa heeft de verandering ingrijpende gevolgen”, licht hij toe. “De toenemende droogte en overstromingen tasten de water- en voedselzekerheid aan van hele regio’s, die deels onbewoonbaar worden. Dat leidt tot grote migratiestromen, interne conflicten en is een voedingsbodem voor criminaliteit en terrorisme.”
Middendorp meldde vorig jaar al aan Defensie.nl dat door klimaatverandering alleen maar een groter beroep op Defensie zal worden gedaan. Denk aan inzet bij rampenbestrijding, zowel nationaal als internationaal. “Daarnaast heeft klimaatverandering grote geopolitieke consequenties, zoals in het arctisch gebied waar een geheel nieuwe geopolitieke arena ontstaat”, verduidelijkt Middendorp. “Daarmee is klimaatverandering ook een zaak van onze nationale veiligheid.”
Verschil maken
Ook Defensie moet het verschil maken als het gaat om het terugdringen van de uitstoot. “Er is in ons land geen bedrijf dat meer CO2 produceert. Meer dan 50% van de CO2-uitstoot van de overheid komt van Defensie. Dat zal moeten veranderen”, zo zei hij onlangs tegen het tijdschrift Checkpoint. “Veel kazernes en vliegvelden stammen zo ongeveer nog uit de Tweede Wereldoorlog qua infrastructuur. Uiteraard mag verduurzaming niet ten koste gaan van onze operationele slagkracht, maar nieuwe technologieën bieden vele mogelijkheden om zowel te verduurzamen als de slagkracht te vergroten. De kosten gaan echter voor de baat en de politiek zal Defensie hierin moeten steunen.”
Volgens de generaal b.d. ligt een groot deel van de oplossing in de innovatie van nieuwe technologieën. “Zo worden militaire compounds bijvoorbeeld meer zelfvoorzienend wat betreft water, energie en 3D-printing van materialen. Dat scheelt niet alleen in de uitstoot van CO2, maar ook in de enorme logistieke ondersteuning die nu nog nodig is voor onze missies. Dat is zowel goed voor het klimaat als vanuit operationeel en financieel oogpunt. In Afghanistan hadden we veel troepen nodig om de logistiek te beschermen. Die konden we dus niet voor iets anders inzetten.”
‘Gamechanger’
Toen Middendorp zelf nog CDS was (van 2012 tot en met 2017) stond klimaat amper op de agenda. “Ik heb meer dan 5 jaar in militaire comités gezeten van de NAVO en de EU, maar het woord klimaat is daar nooit gevallen”, zegt hij. “De politiek en Defensie zijn zich er nog onvoldoende van bewust dat klimaatverandering misschien de grootste mondiale ‘gamechanger’ van deze eeuw is. Gelukkig is dat wel aan het veranderen. Onlangs werd ook tijdens de Munich Security Conference duidelijk dat er deze eeuw 2 dreigingen bovenuit steken: een potentieel conflict tussen kernmachten en de wereldwijde ontwrichtende gevolgen van klimaatverandering.”
Klimaatgeneraal is een 256 pagina’s tellende paperback, verkrijgbaar voor € 21,99.
ISBN: 9789463810746.
De uitgave verschijnt ook als e-book.