Hoogleraar War Studies Osinga: ‘Rusland wijkt in Oekraïne af van de eigen doctrine’
De oorlog in Oekraïne wordt uitgevochten op een manier die eigenlijk niemand had zien aankomen. Hoogleraar War Studies commodore Frans Osinga legt aan Defensie.nl uit hoe dat zit. Waarom boekt Rusland ondanks een numeriek overtal zo weinig progressie? En wat zijn nou de verschillen in allerlei soorten oorlogsvoering?
Standaardaanpak: eerst luchtoverwicht krijgen
“De Verenigde Staten hebben in 1991 bij operatie Desert Storm de standaard gezet van hoe het Westen de krijgsmachten in de jaren daarna heeft ingezet. Dat gebeurde met een langdurige campagne met het luchtwapen om daarmee het luchtoverwicht te verkrijgen. Dat overwicht gebruik je vervolgens door de grondtroepen van de tegenstander aan te vallen of te vernietigen, nog voor ze in contact kunnen komen met de eigen troepen. Daarmee kan je het optreden van de eigen grondtroepen versnellen en het risico op slachtoffers verlagen. Vooral nieuwe precisiegeleide munitie maakte dit mogelijk. Die zorgden er ook voor dat het Westen veel beter in staat werd het risico op ongewenste nevenschade en burgerslachtoffers te verminderen.”
Combinatie land- en luchtoptreden bleek effectief
“Die methode is daarna vaker toegepast bij bijvoorbeeld vredesoperaties van de VN, maar ook in Afghanistan na de aanslagen op 9/11. Conventionele middelen worden wel ingezet, maar vooral vanuit de lucht. De VS kon in Afghanistan ook niet veel ‘boots on the ground’ inzetten maar maakte slim gebruik van speciale eenheden die optraden met lokale irreguliere troepen, de Noordelijke Alliantie. De combinatie van land- en luchtoptreden is bijzonder effectief gebleken. Het aantal slachtoffers onder je eigen troepen is namelijk historisch buitengewoon gering.”
Rusland heeft strijd vanuit de lucht niet doorgezet
“De tactiek van Rusland wijkt daar fundamenteel van af. Rusland heeft verzuimd om eerst grondig het luchtoverwicht te bevechten. Ze hebben een poging gedaan, maar niet doorgezet. Ze hebben de Oekraïense luchtstrijdkrachten niet kunnen verslaan. Gevolg is dat geen van beide landen dominant is in de lucht. En Rusland kan daardoor niet vrij manoeuvreren op de grond.”
“Daarnaast heeft Rusland geen goede samenwerking op kunnen zetten tussen de lucht- en grondstrijdkrachten. De grondstrijdkrachten zijn daardoor kwetsbaar voor antitankwapens, drones en artillerievuur. Je ziet dat er weinig coördinatie is tussen de tanks, pantserwapens en de infanterie. Het is merkwaardig dat Rusland dit zo toepast, want hun doctrine suggereert dat wel. Die bestaat uit een nauwe samenwerking tussen het landoptreden en het luchtoptreden.”
Conventionele oorlog
De oorlog in Oekraïne doet qua inzet van wapens denken aan de Tweede Wereldoorlog. Kenners hadden niet verwacht dat er deze eeuw nog zo’n zogeheten conventionele oorlog uitgevochten zou worden in Europa. Osinga legt uit wat de verschillen zijn in de type oorlogen die we kennen.
“Conventionele oorlogsvoering heeft diverse gezichten gekregen. Van oorsprong betekent dit dat je gebruik maakt van traditionele militaire middelen. Dat staat in contrast met bijvoorbeeld nucleaire oorlogsvoering. Daarbij dreig je met de inzet van kernwapens, zonder dat je ze daadwerkelijk echt inzet.”
Irreguliere oorlogsvoering
“Daarnaast heb je de irreguliere vorm van oorlogsvoering. Dan moet je denken aan wat guerrillastrijders of terreurbewegingen doen. Zij gebruiken weliswaar conventionele wapens, maar hebben totaal andere tactieken. Die bestaan bijvoorbeeld uit het leggen van hinderlagen, boobytraps of uit zelfmoordaanslagen. De categorieën lopen af en toe in elkaar over. Soms heb je bij grootschalige oorlogen ook gebieden waar guerrillastrijders actief zijn.”
Hybride oorlogsvoering
“Dan heb je ook nog een mengvorm, de zogeheten hybride oorlogsvoering. Dat is een combinatie van verschillende manieren van optreden. Denk bijvoorbeeld aan Hezbollah in 2006. Deze van oorsprong terroristische beweging bestookte Israël met raketten en terreuraanslagen. Maar ze gingen ook over tot conventionele verdediging van dorpen en steden.”
“Rusland heeft daar sinds 2016 een nieuwe versie van gemaakt. Beïnvloeding via cyberaanvallen, sociale media fake news, propaganda en het verspreiden van desinformatie. Het is weliswaar geen gewapend geweld. Je gaat er niet aan dood, maar het heeft wel strategisch effect. Dat is ook een belangrijke reden waarom de NAVO oproept tot moderniseren op dat terrein.”
Patstelling ontstaan
Ook bij de invasie van Oekraïne is die desinformatiecampagne gebruikt, maar die lijkt vooral in Rusland zelf effect te hebben. In Oekraïne heeft het land het numerieke overtal in militairen en materieel niet om kunnen zetten in een overwicht. Er is momenteel feitelijk een soort patstelling ontstaan. Onderschatting van Oekraïne én overschatting van de eigen capaciteiten kan daar volgens Osinga aan ten grondslag liggen.
Slimme verdediging door Oekraïne
“Daarnaast heeft Oekraïne een hele slimme verdediging opgezet, die gebruik maakt van de zwakke kanten van de Russische strategie. Ze weten dat ze in aantallen inferieur zijn aan Rusland, maar dat overwicht verdwijnt in steden. In het open veld heb je 3 aanvallers tegenover 1 verdediger nodig. Voor een overwicht in steden heb je 2 keer zoveel nodig. In steden is de mobiliteit en snelheid van tanks en pantserwagens niet te gebruiken. Die kunnen bovendien vanuit allerlei kanten beschoten worden. Dat is levensgevaarlijk.”
“Oekraïne maakt daarentegen goed gebruik van de eigen vrijheid van bewegen. Zij kunnen op zoek naar de logistieke konvooien van de Russen. Die zijn gedwongen om alleen over de weg te gaan, want Rusland is huiverig om over de zachte, ontdooiende grond te gaan. Oekraïne kan daardoor gebruik maken van hit & run-tactieken: snel toeslaan en weg. Het overwicht van 150.000 tot 190.000 Russen tegenover 100.000 Oekraïners is daardoor ontoereikend.”
Osinga schetst mogelijkheden
“Om deze aanval écht door te kunnen zetten, heeft Poetin aanzienlijk meer troepen nodig. Zolang het Westen Oekraïne voorziet van wapens en Oekraïne voldoende mensen heeft, houden zij het bovendien nog wel even vol. Tenzij het humanitaire leed te groot wordt voor Zelensky. Maar Poetin zal niet stoppen tot hij er iets uitsleept dat hij kan verkopen als een overwinning.”