Onderzoek naar gezonken Nederlandse onderzeeboten in Maleisië
Een onderzoek naar 2 in de Tweede Wereldoorlog verdwenen Nederlandse onderzeeboten in Maleisische wateren is afgerond. Daarbij werd 1 wrak teruggevonden. Het onderzoek werd uitgevoerd door een team van maritiem-archeologen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en militairen van de Koninklijke Marine. Dit verliep in goede samenwerking met de Maleisische autoriteiten, die aan deze missie alle medewerking hebben verleend.
De onderzeeboten Hr.Ms. O20 en Hr.Ms. KXVI gingen in 1941 verloren bij gevechten met Japan. Duikers troffen het eerstgenoemde vaartuig aan op de verwachte locatie op de zeebodem. Aan boord van Hr.Ms. O20 bevinden zich mogelijk nog resten van de 7 omgekomen bemanningsleden.
Hr.Ms. KXVI is helaas niet gevonden. Op de plek waar het schip zonk troffen duikers slechts vergraven grond en achtergebleven ijzeren platen aan. Ook lagen er andere objecten die duiden op bergingsactiviteiten. Deze onderzeeboot is dan ook illegaal geborgen. Daarmee is het oorlogsgraf van 36 omgekomen bemanningsleden geschonden.
Kostbaar ijzer
De vondst van het Hr.Ms. O20-wrak kwam onverwachts. Bij een expeditie in Maleisische wateren in 2019 bleken 2 andere onderzeeboten al te zijn verdwenen. In beide gevallen was er sprake van illegale bergingen. Het ging destijds om de Hr.Ms. KXVII en Hr.Ms. O16.
Het ijzer van de gezonken onderzeeboten is kostbaar en gewild. Het is van uitzonderlijk hoge kwaliteit. Dat komt doordat het is vervaardigd voordat de eerste kernwapens in de atmosfeer zijn ontploft. Daardoor is het ijzer bij de productie niet blootgesteld aan radioactiviteit en heeft het een lage achtergrondstraling.
Verrast
Martijn Manders, maritiem archeoloog van het RCE, leidde de expeditie in 2019. Bij het huidige onderzoek dat liep van 15 juni tot en met 1 juli had hij wederom de leiding. De vondst van Hr.Ms. O20 had ook hij niet zien aankomen.
Manders: “Gezien de eerdere teleurstellingen van 2019 en omdat ook de KXVI was verdwenen, was er maar weinig hoop voor de O20. We waren dan ook heel blij en verrast om te ontdekken dat deze onderzeeboot er toch nog ligt!”
Beheerplan cultureel erfgoed
De komende tijd wordt met de Maleisische overheid overlegd over hoe de O20 het beste beschermd kan worden tegen illegale bergers. Het schip heeft als oorlogswrak, oorlogsgraf en cultureel erfgoed een speciale status. Voor de bescherming dient een langdurig beheerplan te worden opgesteld.
Ook de plekken waarop de andere onderzeeboten zijn gezonken, zijn nog altijd van waarde als gedenkplaats. Voor deze locaties wordt ook een plan uitgewerkt.
Laatste rustplaats
De vermiste onderzeeboten vormen de laatste rustplaats van de opvarenden. Het zijn oorlogsgraven. Net als bij de expeditie in 2019, is nu ook een herdenkingsceremonie gehouden door de Nederlandse expeditieleden.
De nabestaanden van de omgekomen militairen zijn inmiddels geïnformeerd over de bevindingen van het expeditie-team. Dit najaar wordt voor hen nog een speciale bijeenkomst georganiseerd.