Toespraak bij de uitreiking van de Legion of Honor Awards door de commandant der Strijdkrachten, generaal Onno Eichelsheim

Toespraak | 03-04-2025

Gesproken woord geldt.

Ladies and gentlemen, distinguished guests from the United States, representatives of the Four Chaplains Memorial Foundation – welcome. Standing here today, among you, on this meaningful occasion, is both a privilege and a moment of deep reflection on the power of courage, compassion, and service.

This year, the Netherlands commemorates and celebrates 80 years of liberation. It is a moment of reflection – and of sincere gratitude. We remember the immense contribution of the allied forces in the liberation of our country during World War II. Thousands of young Americans crossed the ocean. Many never returned. Their sacrifice is an enduring part of our national memory. We remain forever thankful.

Your presence here today strengthens that transatlantic bond of freedom and friendship. We meet here in a time where the values we stand for – freedom, dignity, and solidarity – are once again being tested. In many ways, it feels like a moment of ‘now or never’. Please allow me to continue in dutch now.
 

Nu of nooit. Deze uitdrukking komt uit de mond van kapitein Geert Jonker van de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht die vandaag een Legion of Honor Appreciation Award ontvangt. Nu of nooit: voor hem staan die woorden voor de race tegen de klok om oorlogsslachtoffers te identificeren. En om ze nog te kunnen teruggeven aan familie die ze nog gekend heeft. Dat moet echt nu gebeuren. Die zin ‘nu of nooit’ resoneert en reikt veel verder dan het werk van zijn team alleen.

Vandaag eren we verhalen van opoffering, van zorg, van plichtsbesef. Maar meer nog: we worden eraan herinnerd dat er momenten zijn waarop uitstellen geen optie is. Momenten waarop het nú moet gebeuren. Voor de waarheid. Voor de vrijheid. Voor elkaar.

Het verhaal van de Four Chaplains, waar deze onderscheiding haar oorsprong vindt, is zo’n moment. Vier geestelijken – een katholiek, een jood en twee protestanten – die op 3 februari 1943 hun reddingsvest afstaan aan anderen, wetend dat ze daarmee hun eigen dood tegemoet gaan. Zij kozen voor opoffering. Voor menselijkheid. Zonder onderscheid in ras, geloof of rang. Hun daad leeft voort – als lichtend voorbeeld van moed en compassie.

Vandaag leeft dat voorbeeld verder in een aantal zeer bijzondere ontvangers van de Legion of Honor Award. Straks hoort u meer over de motivatie achter de toekenningen.
Staat u mij toe om er alvast drie even kort uit te lichten.

Ik noemde al de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht. Al 75 jaar geven zij – vaak letterlijk – een naam terug aan de onbekende doden van de Tweede Wereldoorlog. Ze graven, onderzoeken, reconstrueren. Niet om geschiedenis te schrijven, maar om mensen hun verhaal terug te geven. Militairen. Burgers. Vaders, zonen, geliefden.

Dankzij een combinatie van modern forensisch onderzoek en ouderwets speurwerk zijn talloze onbekende slachtoffers alsnog geïdentificeerd. En dit werk gaat nog altijd door. Maar het moet nú gebeuren. Want de tijd dringt. Familieleden worden ouder, archieven vervagen, kansen verdwijnen.

Nu of nooit. Wat mij betreft is die uitspraak van kapitein Jonker een spiegel. Het leert ons dat uitstel soms gelijkstaat aan verlies. En dat geldt ook voor hoe wij omgaan met veiligheid, met vrede, met onze eigen verantwoordelijkheden. In een tijd waarin Europa haar krijgsmachten opnieuw opbouwt, is het ook voor ons: nu of nooit.

De oorlog in Oekraïne heeft pijnlijk duidelijk gemaakt dat vrede en veiligheid niet vanzelfsprekend zijn. De wereldorde verschuift, dreiging is terug op het Europese continent, en de bereidheid om onze vrijheid te verdedigen moet vandaag worden waargemaakt – niet morgen.

Een volgende ontvanger van de Legion of Honor Award is kolonel Erwin Kamp. Hij heeft zich onder meer ingezet voor het bespreekbaar maken van moral injury – moreel letsel. Een onzichtbare wond die militairen oplopen als zij in conflict raken met hun diepste overtuigingen. Niet door gebrek aan moed, maar juist door morele betrokkenheid.

Dankzij zijn inzet is er ruimte ontstaan voor reflectie, voor zorg, voor gesprek. Wat betekent dat voor onze krijgsmacht? Wat mij betreft dat we erkennen dat een sterke krijgsmacht gaat over menselijkheid. Over weten wat juist is – en over steun als die helderheid vervaagt. Zijn werk herinnert ons eraan dat zorg voor onze mensen áltijd een prioriteit moet zijn. Niet pas morgen. Maar nu.

Tenslotte noem ik graag Stichting Sunset March. Iedere avond opnieuw, bij zonsondergang, wordt in Nijmegen de Waaloversteek herdacht. Daar, waar 48 Amerikaanse militairen het leven lieten in de strijd voor onze vrijheid. Zonder uitzondering, weer of geen weer, wordt deze mars gelopen. Iedere dag. Een ritueel van herinnering en respect. Geen massale ceremonie – maar een dagelijkse daad van dankbaarheid.

Wat zegt dat ons? Misschien dat herdenken geen incident is, maar een houding. Dat we vrijheid niet slechts mogen vieren, maar moeten bewaken. Niet af en toe, maar telkens weer. De Sunset March is een levend voorbeeld van waakzaamheid. Van wat het betekent om trouw te blijven aan ons verleden – en aan elkaar.

Dames en heren,

Het herdenken van 80 jaar bevrijding dit jaar brengt alles samen: de lessen van het verleden, de verantwoordelijkheden van het heden en de keuzes voor de toekomst. We staan op de schouders van hen die hun leven gaven voor onze vrijheid. Die vrijheid vraagt om onze inzet – elke dag opnieuw. Niet later, maar nu.

De tijd om te handelen is nu. Het is nu of nooit. Voor onze waarden. Voor elkaar. Voor onze vrijheid.

Dank u wel.