Op 17 juli 2014 komen alle 298 inzittenden van vlucht MH17 om het leven. Onder hen 196 Nederlanders. Het vliegtuig waar zij in zaten was onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur, Maleisië. Het werd boven Oekraïne uit de lucht geschoten door een Russische Buk-raket. Defensie was nauw betrokken bij de berging van slachtoffers en het onderzoek naar de ramp. Een terugblik op de Defensie-inzet na de crash.
De eerste dagen
Vlucht MH17 stort 17 juli 2014 neer in het oosten van Oekraïne. Om 18.00 uur die dag activeert Nederland de Nationale Crisisorganisatie. Het ministerie van Defensie is hier niet direct onderdeel van. Maar de Directie Operaties van de Defensiestaf kijkt al wel naar opties voor bijvoorbeeld strategisch luchttransport.
De Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) controleert de actuele veiligheidssituatie in Oekraïne. In het gebied is op dat moment een burgeroorlog tussen het Oekraïense leger en pro-Russische milities.
De passagierslijst achterhalen van vlucht MH17 is van groot belang. De Koninklijke Marechaussee is nauw betrokken bij het opstellen van die lijst en biedt op Schiphol en de Koningin Máximakazerne onderdak aan het Operationele Team. Dit team heeft bij een calamiteit de operationele leiding.
Defensie neemt deel aan de Ministeriële en Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing. Marechaussees van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten vertrekken als persoonsbeveiligers van een team van het ministerie van Buitenlandse Zaken naar Kyiv.
Ook krijgt de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum de opdracht om zich voor te bereiden op het ontvangen van de lichamen van de slachtoffers. Deze kazerne biedt onderdak aan verschillende militair-geneeskundige eenheden. Ook is er op de kazerne al een calamiteitendraaiboek vanwege de Nuclear Security Summit eerder dat jaar.
De Directie Operaties stuurt een liaison naar Kharkiv. Deze officier is al goed ingewerkt in de regio en is vaker ingezet bij grote rampen. Hij geeft daarvoor zijn post in Kabul tijdelijk op.
Militairen van 11 Luchtmobiele Brigade en het Korps Commandotroepen houden rekening met inzet in Oekraïne en beëindigen hun vakantie.
Op de locatie van de crash
Op 18 juli is een team van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) als eerste buitenlands team ter plaatse. Ze rapporteert dronken pro-Russische bewakers en onafgedekte, gemarkeerde lichamen op de crashsite. Bewakers hadden de rampplek afgezet zoals afgesproken met de OVSE, maar stellen zich wel agressief op tegenover het buitenlandse team. Het team kan daarom maar een klein deel van de rampplek bekijken.
Op 19 juli krijgt het team net voldoende toegang om te zien dat lokale hulpdiensten en vrijwilligers slachtoffers bergen.
20 juli krijgt het team eindelijk meer vrijheid op de crashsite en kan het eerste onderzoek naar de oorzaak beginnen. Op het nabijgelegen station in Torez bereiden OVSE-medewerkers een trein met gekoelde wagons voor om de geborgen lichamen in te bergen.
Aankomst in Nederland
Op 22 juli arriveert de trein met de stoffelijke overschotten van de slachtoffers vanuit Torez in Kharkiv. Vanaf daar worden op 23 juli 40 kisten met stoffelijk overschot naar Vliegbasis Eindhoven gevlogen. Dit gebeurt met een C-130 Hercules van de Koninklijke Luchtmacht en een C-17 Globemaster van de Royal Australian Air Force. De Nederlandse regering roept 23 juli uit tot dag van nationale rouw.
Op Vliegbasis Eindhoven dragen militaire dragers de kisten over in rouwwagens. De koning, regeringsvertegenwoordigers en nabestaanden van de slachtoffers zijn bij het ceremonieel ontvangst aanwezig. Daarna vertrekt de rouwstoet onder begeleiding van de Nationale Politie en de Koninklijke Marechaussee over de weg naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum. De rouwstoet krijgt veel belangstelling en veel mensen verzamelen zich langs de route om hun medeleven te betuigen. Ook leggen veel mensen vanaf dat moment bloemen en knuffels neer bij de toegangspoort van de kazerne. Voor velen wordt de impact van de ramp nu echt zichtbaar.
Tussen 23 en 26 juli komen in totaal 227 kisten met steeds eenzelfde ceremonieel onthaal aan in Eindhoven. In de maanden daarna vliegt alleen een Nederlandse C-130 Hercules nog tussen Kharkiv en Vliegbasis Eindhoven. De laatste militaire vlucht is op 2 mei 2015. Daarna komen de laatste stoffelijke resten van slachtoffers per lijnvlucht aan op Schiphol. Daar verzorgen de marechaussees van het District Schiphol telkens een ontvangstceremonie.
Tekst gaat verder onder de video.
Video: aankomst laatste stoffelijke overschotten
Video zonder gesproken woord.
Operatie Recovery
Met Operatie Recovery haalt Defensie de slachtoffers en hun eigendommen terug uit het rampgebied. Deze multinationale taakgroep bestaat voor ongeveer de helft uit militair personeel. Op het hoogtepunt van de missie bestaat de taskforce uit 720 leden. Daarvan is ongeveer 60% Nederlands, 30% Australisch en 10% Maleisisch.
Hoofdcommissaris van de Amsterdamse politie Pieter-Jaap Aalbersberg krijgt de leiding. Een militair adviseur ondersteunt hem. De taakgroep moet zo snel mogelijk de operatie in Oekraïne afronden om spanningen met de separatisten te voorkomen. Om eventuele spanningen te voorkomen krijgt de operatie een politie-uitstraling. Defensie heeft vooral een ondersteunende rol in Oekraïne.
In de praktijk heeft de Directie Operaties wel een groot deel van de regie in handen. Op 27 juli neemt Defensie de operationele aansturing volledig op zich. De hoofdcommissaris houdt ter plaatse de verantwoordelijkheid en een kolonel van de Koninklijke Marechaussee is verantwoordelijk voor de operationele uitvoering.
Operatie Interim Presence
De situatie op de crashsite is hectisch en de spanningen in het gebied lopen weer op. 2 weken blijken niet voldoende om de bergingswerkzaamheden en het onderzoek te voltooien. Een detachement van 55 personen blijft daarom achter in Kharkiv. Zij zorgen dat de operatie snel weer opgepakt kan worden als de situatie dat weer toelaat. Ook zorgen ze dat de contacten in de regio in stand blijven en verder ontwikkeld worden. Dit team bestaat uit functionarissen van Defensie, politie en de diplomatieke dienst.
Burgers kunnen bij hen bijzonderheden melden uit het rampgebied, zoals het vinden van eigendommen of stoffelijke resten van de slachtoffers. Hiervoor deelt het detachement ook flyers uit en maakt ze een Facebook-pagina aan.
13 oktober kan het team weer bij de crashsite om nog meer eigendommen van de slachtoffers te verzamelen. Bij deze operatie worden opnieuw stoffelijke resten gevonden.
Bergen wrakstukken MH17
Op 16 november begint de berging van de wrakstukken van het toestel. Per trein en vrachtwagens met dieplader brengen bergers de wrakstukken naar Nederland. In een hangar op Vliegbasis Gilze-Rijen wordt een deel van het vliegtuig weer in elkaar gezet om te onderzoeken wat er is gebeurd.
Winterstop en einde
Vanaf december 2014 tot februari 2015 wordt er vanwege de winter tijdelijk gestopt met zoeken naar stoffelijke resten en eigendommen van de slachtoffers. Na de winter verbetert de veiligheidssituatie en kan er een fact finding mission (onderzoek naar de feiten) starten. De leden van deze missie komen 19 en 20 maart 2015 aan in Kharkiv.
Tussen 16 en 29 april 2015 start Operatie Recovery weer op. Samen met lokale hulpdiensten gaan leden van de missie bij de plaatselijk bevolking langs de deur voor informatie. Er wordt op de rampplek speciale aandacht besteed aan onderzoek tot 60 centimeter onder de grond. Opnieuw vindt het team stoffelijke resten en persoonlijke bezittingen. Op 29 april rondt het onderzoeksteam de werkzaamheden af.
Operatie Clarity
Na het aflopen van de bergingsoperaties is er meer aandacht voor het strafrechtelijk onderzoek. Defensie stelt een klein team aan dat specialistisch onderzoek moet doen naar de mogelijke afvuurlocaties van het verdachte Buk-afvuursysteem. En hoe deze daarheen vervoerd werd en weer vertrok. Op 10 en 11 juni 2015 komen ze aan in Kharkiv. Het team staat onder bevel van een kolonel van de Koninklijke Marechaussee.
De missie vindt veel weerstand bij lokale autoriteiten en moet uiteindelijk vroegtijdig worden beëindigd. Op 1 juli 2015 zijn de teamleden terug in Nederland en komt er een einde aan de buitenlandse inzet van Defensiepersoneel.
Identificatie van de slachtoffers
Het Landelijk Team Forensische Opsporing (LTFO) maakt van alle stoffelijke resten een DNA-profiel en stelt daarmee in samenwerking met het Nederlands Forensisch Instituut de identiteit van de slachtoffers vast. Een team van mortuariumspecialisten van Defensie ondersteunt daarbij. Tussen 23 juli 2014 en 21 maart 2015 identificeert het team in Hilversum 296 slachtoffers op de Korporaal van Oudheusdenkazerne. Op 30 juni 2015 stopt het identificatieproces en maakt het team bekend dat de laatste 2 Nederlandse slachtoffers waarschijnlijk nooit geïdentificeerd worden.
Tekst gaat verder onder video.
Video: terugblik Defensie-inzet MH17
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines stort 17 juli 2014 neer in Oost-Oekraïne. Alle 298 inzittenden komen om het leven. Onder hen zijn 196 Nederlanders. Wat er na de crash gebeurde...
23 juli: De eerste 40 kisten met stoffelijke resten van de vlucht MH17 komen aan op Vliegbasis Eindhoven. De stoffelijke resten gaan voor identificatie naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum.
24 juli: Opnieuw komen er stoffelijke resten aan. Dit keer zijn het 74 kisten.
25 juli: Er arriveren nu, maar ook de rest van het jaar, nog veel kisten op Vliegbasis Eindhoven.
26 juli: In de omgeving van de rampplek in Oost-Oekraïne klinken geluiden van gevechten. Het is onveilig. Toch gaat het zoeken naar resten en persoonlijke eigendommen door. Dit gebeurt zolang de veiligheidssituatie het toelaat.
4 augustus.
8 november: Ondertussen worden wrakstukken verzameld.
28 november.
9 december: De eerste wrakstukken komen aan voor onderzoek op Vliegbasis Gilze-Rijen.
7 februari.
28 maart: Er gaan weer stoffelijke resten naar Nederland. In Charkov worden ze aan boord geladen.
16 april: Na een stop vanwege veiligheidsomstandigheden en winterweer wordt de repatriëringsmissie hervat. De dag begint met 1 minuut stilte voor de slachtoffers.
30 april: De repatriëringsmissie MH17 is afgerond.
28 mei: Voor de tiende keer komen er stoffelijke resten aan op Vliegbasis Eindhoven.
Juli 2015: Op de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum zijn 296 van de 298 inzittenden geïdentificeerd.
Juli 2015: Het is deze maand 1 jaar geleden dat vlucht MH17 is neergestort.
Veroordeling
Ruim 8 jaar nadat vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne wordt neergehaald doet de rechtbank in Den Haag uitspraak in het strafproces. Op 17 november 2022 krijgen 3 van de 4 verdachten een levenslange celstraf opgelegd. Zij worden verantwoordelijk gehouden voor de dood van de 298 inzittenden van MH17.
Op 25 januari 2023 verklaart het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) de statenklacht van Nederland tegen Rusland ontvankelijk. Dit betekent dat de statenklacht volgens het EHRM voldoet aan de voorwaarden voor verdere behandeling. Deze behandeling duurt waarschijnlijk enkele jaren.
Herdenking
10 jaar na de ramp gaan de gedachten bij mensen nog terug naar toen. Bij het Nationaal Monument in Vijfhuizen werden woensdagmiddag 17 juli de 298 slachtoffers herdacht.
Herdenkingen halen ook herinneringen naar boven. Bijzondere van steunverlening na de crash, maar ook vervelende van aangrijpende indrukken. Blijf daar niet mee rondlopen, maar praat erover. In je omgeving of met je huisarts. Defensie biedt hulp voor Defensiepersoneel en hun naasten.
Deze pagina geeft een indruk van wat er vanuit Defensie gebeurde na het neerhalen van de MH17. De informatie komt voor een groot deel uit een beschrijving van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie.