“Mensen die echt dingen meemaakten, praten daar niet makkelijk over”
Interview met majoor Alex
Opa diende als: soldaat geweerschutter bij het 11e regiment infanterie en vocht bij het 35e oorlogsregiment infanterie.
Ik dien als: Geospatial officier bij de Multinational Geospatial Support Group.
De voorste verdedigingslinie
“Ze waren de voorste verdedigingslinie. Als de Duitsers doorbraken hadden ze vrij spel tot aan de Grebbelinie. Het waren zware tijden daar aan de IJssel bij Zutphen. Geen diepte in de verdediging, geen logistiek en uiteindelijk geen munitie meer.
Het gevecht bij de Oude IJsselbrug is veel minder bekend dan de Slag om de Grebbeberg. Maar het is een van de plekken waar tijdens de Meidagen serieuze weerstand werd geboden. Er is daar keihard geknokt. Opa Gerard en de rest van zijn regiment moesten het uiteindelijk opgeven. Maar mede dankzij het opblazen van de Oude IJsselbrug wisten zij de Duitsers toch behoorlijk te vertragen.”
“De analoge kaart is nog steeds onmisbaar voor het militaire optreden.”
Niemand op pad zonder papierenkaart
Geospatial officer, majoor Alex vertelt over zijn opa Gerard. Alex begon ooit als specialist bij de Militaire Geografie en is momenteel onderdeel van de internationale eenheid de Multinational Geospatial Support Group in Duitsland. “We houden ons bezig met terreinanalyse. Dat houdt in dat we kijken naar wat het terrein en het weer betekenen voor het militaire optreden. Ook verwerven en produceren wij kaarten, digitaal en analoog. De analoge kaart is nog steeds onmisbaar voor het militaire optreden; niemand gaat de poort uit zonder papieren kaart.”
Vaders Trots
Alex werkt nu om en om een week in Duitsland en dan weer een week thuis. Glunderend vertelt hij over zijn opa via de videochat vanuit zijn huis in Zutphen. Het leven kan soms raar lopen en geheel toevallig is Alex in de stad gaan wonen waar zijn opa vocht voor vrijheid.
Alex’ vader is ook bij het gesprek. Zelf nooit gediend, maar apetrots op zijn vader en zoon. “Ik kom uit een gezin van 14 en mijn oudste 3 broers zaten al in dienst”, vertelt hij. “Mijn vader had diep respect voor de mannen die in dienst gingen en vond het maar niets dat wij niet hoefden. ‘Dáár leer je pas wat’, zei hij altijd.”
Opa liet weinig los
Opa Gerard overleed voor Alex’ geboorte. Naar de verhalen van zijn opa heeft hij dus zelf nooit kunnen vragen. Niet dat het zeker is dat dat wat op zou leveren; zelfs als zijn eigen zoon erom vroeg, liet Gerard weinig los. “God jongen laat maar”, zei hij dan.
“Gaten in het ijs hakken”, schiet Alex ineens te binnen. “De winter van 1939/1940 was erg koud. De mannen langs de IJssel hakten daarom gaten in het ijs om te voorkomen dat de Duitsers er met hun tanks overheen zouden rijden.”
Aan de emotie in Alex’ verhaal hoor je dat het belangrijk voor hem is om te weten wat zijn opa deed in de oorlog. “Mensen die echt dingen meemaakten, praten daar niet makkelijk over”, gaat Alex verder. “We denken dat hij vreselijke verhalen met zich meedroeg. Verhalen waar we alleen nog naar kunnen gissen. Gelukkig kunnen wij met de spullen die hij achterliet een redelijk beeld schetsen van wat hij meemaakte.
“Ik begrijp steeds beter waar mijn drang vandaan komt om te strijden voor vrijheid, en de wil om mij in te zetten voor iets groters dan mijzelf.”
Wie was opa?
Mijn zoektocht naar het verleden van opa begon bij een bajonet die ik van mijn vader kreeg en het gerucht dat daar ooit een Duits pistool bij hoorde. Langzamerhand kreeg ik een beeld van wie opa was door foto’s en van wat ik vond bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. Ik begrijp steeds beter waar mijn drang vandaan komt om te strijden voor vrijheid, en de wil om mij in te zetten voor iets groters dan mijzelf.
Ik ontdekte dat ik niet alleen in de stad woon waar hij streed, maar ook dat ik opkwam bij de eenheid die de tradities voortzet van het 11e regiment: de Limburgse Jagers. Zutphen staat bij hen zelfs op het vaandel. In 2016 vroeg ik postuum zijn Mobilisatie-Oorlogskruis aan. Met een foto van opa in uniform heeft die onderscheiding een ereplekje in mijn vaders huis.”
“Bij Defensie zijn we gewend om onszelf niet op de 1e plaats te zetten.”
Graven in telefoonboeken
We willen allemaal weten waar we vandaan komen. Voor velen is dat een belangrijk onderdeel van wie zij zijn. Ook voor Alex’ vader bleef het zwijgen van zijn vader knagen. “Niemand die die tijd had meegemaakt liet wat los”, vertelt hij. “Ook mijn oudste broer die als enige de oorlog bewust meemaakte hield zich stil.
Er was wel een foto waar mijn vader opstond met een aantal andere soldaten voor een huis met een reclameplaat. Ik wilde zo graag weten waar mijn vader had gezeten. Alle telefoonboeken van 1938 tot 1945 doorspitte ik op zoek naar het telefoonnummer op die reclameplaat. Het was een huis in de Brugstraat vlakbij de Oude IJsselbrug in Zutphen. Het is niet veel, maar dat kleine beetje meer weten over mijn vader voelde goed.” Alex luistert met een grote glimlach naar het verhaal van zijn vader.
“Fysieke vrijheid is iets dat we samen moeten creëren.”
Er zijn maar weinig plekken op de wereld zo vrij als Nederland
“Ik weet dat opa vrijheid belangrijk vond en zei dat je daar zuinig op moet zijn”, gaat Alex verder. “Ik zie dat ook zo. Met de pandemie zijn we met onze neus op de feiten gedrukt. Ineens zien we hoe fragiel onze vrijheid is. We zien dat fysieke vrijheid iets is dat we samen moeten creëren en niet alleen over onszelf gaat. Het gaat ook over de ander ruimte bieden. Bij Defensie zijn we gewend om onszelf niet op de 1e plaats te zetten. Daar kunnen veel mensen nog iets van leren.
Het is ook een stukje omgaan met onzekerheid dat je als militair meekrijgt. Op missie moet je er ook vanuit gaan dat de situatie elk moment kan veranderen en daar zal je mee om moeten gaan.
We zijn hier nog steeds vrij om te denken wat we willen en om kritiek te geven. Dat zijn voor mij de belangrijkste vrijheden. Het is belangrijk dat we ons blijven inzetten voor elkaars vrijheid. En dat we ondanks de beperkingen realiseren hoe goed wij het hier nog steeds hebben. Er zijn maar weinig plekken op de wereld zo vrij als Nederland.”
