Niemand kan meer iets over opa Stanisław vertellen
Interview met soldaat der 1e klasse (reserve) Bas Pleszynski
Opa werkte bij: de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade tijdens Operatie Market Garden.
Ik werk als: reservist (uitzending met luchtmacht naar Jordanië).
“Had ik maar…”, klinkt het een paar keer uit de mond van Bas Pleszynski. De soldaat der 1e klasse (reserve) van 10 Natresbataljon heeft het dan over zijn opa Stanisław Wladisław Płeszynski (1918-1993). Een man van het Poolse platteland, die in september 1944 met de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Arnhem werd gedropt. “Hij en zijn landgenoten dachten dat ze Polen gingen bevrijden en dan eindig je getrouwd met een Groningse in Musselkanaal.”
Herinneringen zijn spoorloos
Bas probeert de laatste jaren z’n opa een plaatsje in de (familie)geschiedenis te geven, maar komt niet verder dan de grote lijnen. Er is niemand meer over die hem over opa kan vertellen. Zijn vader, de oudste zoon van Stanisław, overleed begin dit jaar en heeft ook nooit over het verleden gesproken. De herinneringen zijn spoorloos. “Waar is zijn uniform, waar zijn de decoraties? Ik denk dat ze alles hebben weggegooid.” Er resteren alleen nog wat foto’s.
“En anders kapte oma het gesprek wel af.”
Niet over oorlog praten
“Ik heb wel eens met mijn opa over de Tweede Wereldoorlog proberen te praten”, zegt Bas. Dat is nooit wat geworden, ook omdat hij door zijn Pools-Groningse accent nogal slecht verstaanbaar was.” En anders kapte oma het gesprek wel af. “De oorlog was al lang voorbij dus daar moest je maar beter niet over spreken, vond zij.”
Reservist voor Nederland
Jammer, vindt de mens en militair in Bas, die als reservist een uitzending met de luchtmacht naar Jordanië meemaakte. “Heel wat anders dan mijn opa. Toen vochten ze man tegen man. Wij beschermden de mannen en vrouwen van de luchtmacht, terwijl ze op afstand een vijand bestreden. Ik denk dat de geschiedenis wel een rol heeft gespeeld bij mijn keuze om reservist te worden. Je hoort iets voor je land te doen. Als ik nog een keer wordt gevraagd, ga ik beslist weer.”
Opa reisde van Siberië naar Arnhem
Opa begon in 1939 minder vrijwillig. Alle jonge mannen werden toen onder de wapenen geroepen. Pleszynski weet inmiddels dat zijn opa na de Duits-Russische inval door de Russen gevangen is genomen en naar Siberië werd getransporteerd. Hij overleefde het gevangenkamp, werd in 1942 vrijgelaten en trok met een groot aantal land- en lotgenoten van Rusland via Kazachstan en Iran naar Palestina.
Na een korte periode in Afrika kwam Płeszynski senior uiteindelijk in Engeland, om zich aan te sluiten bij de parachutisten. En zo zweefde hij dus tijdens Operatie Market Garden naar beneden. Hij wist zich naar bevrijd Nederland te vechten en bevrijdde daarna onder leiding van de legendarische generaal Maczek een deel van Noordoost-Nederland.
Poolse rol bleef onderbelicht
Wie hun pad volgt, komt in vrijwel elk Drents en Gronings dorp een herinneringsmonument tegen. “Er is terecht veel waardering voor wat de Amerikanen, Canadezen en de Britten hebben gedaan, maar de rol van de Polen is voor mij onderbelicht gebleven.
Ik heb grote bewondering voor mijn opa. En ik hoop dat hij tevreden op mij kan neerkijken met de bescheiden bijdrage die ik aan de vrede probeer te leveren.”