Inlichtingen verzamelen

Inlichtingen onmisbaar voor herkennen dreigingen

Militaire inlichtingen zijn onmisbaar voor de veiligheid van militairen die Defensie inzet bij een missie en de Nederlandse samenleving. Deze inlichtingen moeten ervoor zorgen dat dreigingen op tijd worden herkend. En dus het risico verkleinen dat militairen of de samenleving worden verrast. Denk aan vijandelijke (spionage) activiteiten en (cyber)aanvallen, sabotage of aanslagen. 

Naast het verzamelen van militaire inlichtingen, onderzoekt en beoordeelt de MIVD ook meer algemene zaken. Zoals de politieke en economische situatie die invloed kan hebben op de militaire inzet, en de historische, etnische en demografische omgeving.

Goede inlichtingen:

• kunnen zwaktes verminderen.
• geven de mogelijkheid om op tijd te reageren.
• vergroten de weerbaarheid.

Niveaus van inlichtingen

Er zijn 3 niveaus van militaire inlichtingen:

Strategische inlichtingen

Ondersteunen de politiek om een besluit te nemen over militaire inzet en nationale en internationale veiligheid. Ook kunnen deze inlichtingen de regering en militaire top helpen de voortgang van een missie te bewaken en waar nodig bij te sturen.

Operationele inlichtingen

Zijn nodig voor het plannen, uitvoeren en bewaken van een militaire operatie. Operationele inlichtingen geven commandanten informatie over:

• tegenstanders;
• overige groeperingen;
• bevolking;
• omstandigheden en ontwikkelingen in een operatiegebied.

Tactische inlichtingen

Zorgen ervoor dat uitvoerende eenheden in een operatiegebied weten wat er in hun omgeving speelt: de situational awareness. Dankzij tactische inlichtingen begrijpen de commandant en zijn staf wat er in hun operatiegebied gebeurt: de situational understanding. Met deze informatie weten ze welke middelen ze het beste kunnen inzetten.

Strategische, operationele en tactische inlichtingen zijn met elkaar verbonden. Informatie die op tactisch niveau wordt verzameld, kan na analyse inlichtingen opleveren die belangrijk zijn op operationeel en zelfs strategisch niveau. Andersom is ook mogelijk. Strategische inlichtingen kunnen ervoor zorgen dat een militair op tactisch niveau een handeling moet uitvoeren.

Contra-inlichtingen

Om dreigingen tegen de veiligheid en gereedheid van de krijgsmacht te herkennen, verzamelt de MIVD militaire contra-inlichtingen. Daarbij gaat het om de juiste informatie over plannen, middelen of activiteiten van personen, organisaties en netwerken. Bijvoorbeeld activiteiten die zich richten op spionage, het verstoren van gezag, sabotage en terrorisme. Deze activiteiten worden vaak gepland in of bij regio’s waar Nederlandse militairen ingezet (kunnen) worden, maar kunnen zich vanuit het buitenland ook richten op Nederland.

Waarom contra-inlichtingen belangrijk zijn

Activiteiten die de Nederlandse overheid, krijgsmacht, (defensie)industrie, vitale infrastructuur en kennisinstellingen kunnen beschadigen, zijn door contra-inlichtingen op tijd te herkennen en tegen te houden. Lees hieronder hoe buitenlandse inmenging, sabotage, spionage en extremisme de veiligheid in Nederland in gevaar kunnen brengen.

Diefstal en weglekken van kennis en technologie

Nederland is een hoogontwikkeld en innovatief land met een open kenniseconomie. Dit biedt kansen, maar zorgt er ook voor dat Nederland een interessant doelwit is. Veel van de kennis op technologisch gebied (zoals halfgeleiders, kwantumtechnologie en lucht- en ruimtevaart) zijn dual-use inzetbaar. Dit betekent dat ze zowel civiel als militair zijn in te zetten, ook door niet-bondgenoten. Diefstal en het ongemerkt weglekken van gevoelige kennis en technologie naar niet-bondgenoten is daarmee een risico voor de nationale veiligheid en slagkracht van de Nederlandse krijgsmacht.

Afhankelijkheid van leveranciers en uitval vitale infrastructuur

De Nederlandse industrie is voor een groot deel afhankelijk van leveranciers uit andere landen. Dat kan een risico zijn. Een voorbeeld is de manier waarop Rusland de Europese afhankelijkheid van gas gebruikt als (politiek) drukmiddel in de oorlog tegen Oekraïne.

De Nederlandse vitale infrastructuur is kwetsbaar voor sabotage door andere landen. Denk aan de energie- en drinkwatervoorziening, toegang tot internet en betalingsverkeer. Uitval of verstoring van een vitaal product of dienst kan grote, negatieve gevolgen hebben voor de samenleving en krijgsmacht. Bekend is dat andere landen actief zijn met het in kaart brengen van vitale processen. Een voorbeeld zijn de onderzeekabels en pijpleidingen in de Noordzee voor energie- en datavoorzieningen.

Spionage door andere landen

Buitenlandse militaire- en civiele inlichtingendiensten proberen door spionage kennis en middelen te krijgen over (geheime) activiteiten, Defensie of de defensie-industrie. En landen zoals Rusland, China en Iran proberen de positie van de Nederlandse krijgsmacht binnen internationale samenwerkingsverbanden te bepalen. Deze dreigingen zijn een risico voor de nationale veiligheid, paraatheid en inzetbaarheid van de krijgsmacht, defensie-industrie en militaire bondgenootschappelijke organisaties zoals de NAVO.

Extremisme en terrorisme tegen en bij de krijgsmacht

Er kunnen vanuit de samenleving dreigingen zijn van extremisme en terrorisme tegen Defensie. Maar het kan ook gebeuren dat defensiemedewerkers zelf een dreiging zijn tegen de democratische en internationale rechtsorde. De MIVD onderzoekt of er onder defensiemedewerkers personen zitten met mogelijke terroristische plannen. Soms blijkt het om rechts-extremisme te gaan. In andere gevallen is het meeloopgedrag en/of heeft het te maken met het verdwijnen van normen en waarden.

Anti-institutioneel extremisme tegen een ‘kwaadaardige elite’

Anti-institutioneel extremisten geloven dat er een kwaadaardige elite aan de macht is die het Nederlandse volk ernstig onderdrukt. Deze elite zou hiervoor instituties gebruiken zoals de overheid, media en wetenschap. Sommige anti-institutioneel extremisten zien Defensie als onderdeel van de kwaadaardige elite. Of doen een beroep op militairen om in actie te komen en het volk tegen die elite te beschermen. Dit veroorzaakt een dreiging voor de krijgsmacht, de rechtstaat en de democratische rechtsorde. Waar nodig worden op basis van contra-inlichtingen van de MIVD  maatregelen genomen om anti-institutioneel extremisme tegen te houden.

Tappen: een voorbeeld van hoe de MIVD inlichtingen verzamelt

De MIVD mag taps plaatsen om personen of organisaties (targets) af te luisteren. Dit staat in artikel 47 van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017. Het kan daarbij gaan om telefoongesprekken, maar ook om online communicatie, zoals mails, chats en sms-berichten. Als berichten versleuteld zijn, mag de MIVD ze ontcijferen. Het plaatsen van een telefoontap, internettap of microfoon is bedoeld om de nationale veiligheid en de veiligheid van militairen in missiegebieden te beschermen.

De MIVD deelt elk jaar in haar jaarverslag hoeveel taps ze heeft ingezet, de zogeheten tapstatistieken.