Verslag informatiebijeenkomst rattle noise 16 september 2024

Publicatie | 16-09-2024

Georganiseerd door Defensie, Rijksvastgoedbedrijf en Witteveen+Bos, gehouden op 16 september 2024 in Cultureel Centrum De Boodschap, Nassaulaan 62-64 in Rijen, aanvang 19.15 uur.

Aanwezig:
Mw. P. Wijnja, moderator
Kolonel J. van der Leij, Defensie
Dhr. A. van Sloten, Defensie
Mw. H. Dierx, advies- en ingenieursbureau Witteveen+Bos
Diverse andere medewerkers van Defensie, Rijksvastgoedbedrijf en Witteveen+Bos en uitgenodigde bewoners

Notulen:
Mw. H. Claassen, Notuleerservice Nederland

Opening

Mevrouw Wijnja verwelkomt de aanwezige bewoners, burgemeester Alssema en commodore Schipmölder, commandant van het Defensie Helikopter Commando, bij deze informatiebijeenkomst over Rattle Noise.

Het doel van deze bijeenkomst is om informatie te geven over de stappen van de afgelopen tijd. Het dossier duurt lang en niet alle genomen stappen zijn zichtbaar.

Het programma voor de avond is als volgt. Als eerste geeft kolonel Van der Leij een algemene toelichting op rattle noise. Vervolgens geeft mevrouw Dierx van Witteveen+Bos een toelichting op de bevindingen uit het veldonderzoek. Tot slot geeft de heer Van Sloten een toelichting op de vervolgstappen en op de te nemen acties. Daarna hebben de aanwezigen de gelegenheid om vragen te stellen, eerst plenair en vervolgens tot uiterlijk 21.00 uur persoonlijk aan de sprekers. Ook bestaat de mogelijkheid om vragen te stellen via een beschikbaar formulier of via de website.

Presentatie over rattle noise

Kolonel Van der Leij is verheugd over de grote opkomst. Hij realiseert zich goed dat voor de aanwezigen geldt dat hun huis hun geborgenheid en zekerheid moet bieden. Er heerst bij de bewoners veel onzekerheid over wat er gaat gebeuren met rattle noise terwijl zij graag perspectief willen krijgen. De aanpak van het probleem duurt lang omdat er geen kant-en-klare oplossing bestaat. Daarom is er onderzoek nodig om een goede, passende en effectieve aanpak te kunnen bepalen voor de verschillende woningtypen. Spreker biedt zijn excuses aan voor de (te) lange periode om tot een oplossing te komen. Vanavond wordt het begrip rattle noise toegelicht, wordt de stand van zaken weergegeven en ook wat er gaat gebeuren.

Trillingen vormen het probleem. Trillingen zijn echter iets anders dan geluid. Er is nog onvoldoende informatie over trillingen bekend. Daarom is er (blijvend) onderzoek nodig, ook voor de te nemen maatregelen. Spreker doet de toezegging dat dit probleem blijvend aandacht krijgt en hoog op de agenda blijft staan totdat er een oplossing is gevonden. Als deze is gevonden worden zo spoedig mogelijk concrete, zichtbare maatregelen getroffen. Helaas gaat ook dat enige tijd kosten. De nieuwe staatssecretaris heeft toegezegd dit probleem met voorrang op te pakken en op te lossen. Hopelijk geeft de informatie die vanavond wordt gegeven de aanwezigen perspectief op een oplossing.

Toelichting Witteveen+Bos op de eerste onderzoeksresultaten

Mevrouw Dierx, eindverantwoordelijke voor het onderzoek van Witteveen+Bos, geeft een toelichting in 3 stappen: de definitie van rattle noise; wat is er tot nu toe gedaan en wat gaat er gebeuren.
Rattle Noise is een fenomeen waarbij objecten in huis gaan trillen en is een gevolg van zowel geluid als trillingen. Er zijn drie soorten te onderscheiden, die ieder om hun eigen maatregelen vragen:

• Directe rattle: geluid geeft drukvariatie op ramen en deuren en brengt deze in trilling.
• Indirecte rattle vanuit geluid: via ramen en deuren wordt geluid doorgelaten in huis; door het hogere geluidsniveau in huis worden lichte delen van de huisraad in trilling gebracht.
• Indirecte rattle vanuit trillingen: dak en gevel worden door geluid in trilling gebracht en brengen huisraad via plafonds en wanden in trilling, hetgeen resulteert in rattle.

Het is voor het onderzoek en ook tijdens de gesprekken met bewoners belangrijk om dit onderscheid te maken. Bij het onderzoek wordt gebruik gemaakt van de al beschikbare informatie.

Tot nu toe is van alle 277 woningen de beschikbare bouwtechnische informatie bijeengezocht. Op basis van die informatie zijn vergelijkbare woningen in clusters ingedeeld om de latere uitrol van maatregelen bij vergelijkbare woningen te vergemakkelijken. Ook biedt deze bouwtechnische informatie de eerste aanzet tot maatregelen. Door de clustering op bouwperiode, type dak en het al dan niet aanwezig zijn van een uitbouw was het mogelijk een representatieve selectie te maken van de woningen voor het veldonderzoek. Verder is uit het documentenonderzoek naar voren gekomen dat het theoretische afwegingskader een nadere verfijning nodig heeft om er in de praktijk mee te kunnen werken.

Wat betreft het type maatregelen gaat het bij directe rattle noise om het tegengaan van rattle bij de ramen en deuren zelf. Dit zijn technisch relatief eenvoudige maatregelen. Bij indirecte rattle zal het vaak gaan om ingrijpender maatregelen aan de schil, zoals verzwaren en verstijven om de doorgifte van geluid naar binnen te beperken.

Vanaf april tot op heden is bij 16 (van de 18) woningen veldonderzoek uitgevoerd, waarbij overigens sprake was van een gastvrije ontvangst door de bewoners. De ontbrekende en noodzakelijke informatie is opgenomen zodat men nu over de juiste, actuele informatie beschikt. Daarnaast is gebruikgemaakt van een vragenlijst. Uit het veldonderzoek is duidelijk naar voren gekomen dat de bewoners dagelijks trillingen ervaren, die impact hebben op het dagelijkse leven. Ook is gebleken dat veel bewoners openstaan voor maatregelen en suggesties doen voor specifieke maatregelen. Door het uitstel van onderhoudswerkzaamheden begint bij diverse bewoners de tijd te dringen om duidelijkheid te verkrijgen.

Voor het vervolg is het nodig om het afwegingskader verder te verfijnen zodat voor de 18 woningen de passende maatregelen kunnen worden bepaald. Hiervoor wordt een tijdsperiode van drie maanden geraamd. Bij voorkeur worden deze 18 woningen opgenomen in een pilot om de passende maatregelen te nemen, uit te laten voeren en vervolgens te onderzoeken of de maatregelen het gewenste effect hebben. Het is moeilijk om hiervoor een tijdsperiode aan te geven.

Planning en perspectief

De heer Van Sloten geeft aan dat er afgelopen jaar hard aan het dossier is gewerkt, ook al hebben de bewoners weinig hiervan gemerkt. Het is de bedoeling om dit te veranderen. Om een oplossing te vinden voor deze moeilijke materie zijn er specialisten aangetrokken.

In de huidige fase 1 wordt het bestaande theoretische afwegingskader nader verfijnd zodat het in de praktijk toepasbaar is. Deze nadere verfijning duurt circa 3 maanden (zoals door Witteveen+Bos hiervoor is aangegeven). Tegelijkertijd wil men de start van de pilot met (ongeveer) 18 woningen voorbereiden om het effect van de maatregelen in de praktijk te bezien. Deze evaluatie wordt gebruikt om een definitief afwegingskader te kunnen opstellen dat voor alle 277 woningen is te gebruiken. De komende weken worden de deelnemers aan het veldonderzoek benaderd over deelname aan de pilot. Naar verwachting kan de pilot in het tweede kwartaal van 2025 van start gaan. Op basis van de evaluatie hiervan kan het afwegingskader definitief worden vastgesteld en gepubliceerd.

Tegelijkertijd wordt ook fase 2 voorbereid, het uitvoeren van maatregelen aan alle woningen. Daarbij gaat het om maatwerk. De start van fase 2 volgt zo snel mogelijk. Op dit moment is het nog niet mogelijk om met zekerheid een tijdsplanning te noemen maar hopelijk wordt het na de zomer van 2025.

De communicatie wordt beter aangepakt. Sinds vandaag is een website online: www.defensie.nl/rattlenoise waarop behalve informatie over rattle noise ook de onderzoeksresultaten en verslagen worden geplaatst. Daarnaast wordt ingezet op directe communicatie in de vorm van regelmatig terugkomende inwonersavonden en brieven. Ook is direct contact mogelijk via e-mail: leefomgeving@mindef.nl. Verder wordt overleg gevoerd met de Stichting Rattle Noise Sanering Gilze-Rijen als belangenvertegenwoordiger van de bewoners. Belangstellenden voor deelname aan de stichting kunnen zich daar aanmelden.

Defensie doet zijn uiterste best om een oplossing te vinden. Het programma is gericht op leveren zodat in samenwerking met de bewoners passende maatregelen gerealiseerd kunnen worden. Eerder is een bedrag van 20 miljoen euro gereserveerd. Wanneer een hoger bedrag nodig is, zoekt Defensie een oplossing daarvoor.

Gelegenheid tot het stellen van vragen

De volgende vragen worden gesteld (cursief aangegeven).

Nadat eerder aan de voorgevel uitvallende voegen en gebroken stenen zijn vervangen speelt hetzelfde probleem nu aan de achtergevel. Op welke wijze wordt middels de pilot bekeken hoe lang de voegen het volhouden?
De heer Van Sloten zegt dat de evaluatie gericht is op de korte termijn en op veranderingen in de woning. Er wordt zeker niet gewacht op het eroderen van de voegen. Bovendien worden er maatregelen genomen die gebaseerd zijn op moderne bouwstandaarden.

Eerder is gesteld dat er alleen naar de trillingen wordt gekeken en dat er niets aan geluid wordt gedaan. Waarom wordt er niets aan het geluid gedaan als het om een combinatie van geluid en trillingen gaat?
Mevrouw Dierx antwoordt dat Witteveen+Bos is ingeschakeld om maatregelen te bepalen om hetgeen zich manifesteert als rattle noise op te lossen. Als de oorzaak van rattle noise in de woning gerelateerd is aan het geluidsniveau buiten moet onderzocht worden welke maatregelen in dat geval genomen kunnen worden. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat het geluidsniveau binnen de vergunning ligt.

Bestaat er nu een duidelijke meetstandaard voor woningen?
De heer Van Sloten stelt dat de geluidscontour voor dit project, dat gericht is op rattle noise in en om de woning, gelijk blijft. De geluidsnormen zijn wettelijk vastgelegd. Bij dit project wordt gekeken hoe overlast van rattle noise kan worden beperkt bij woningen die binnen de contour liggen. Binnen het, voor 2030 opnieuw voor Gilze-Rijen, vast te stellen Luchthavenbesluit worden andere Ke- en Lden-nomen bepaald.
Mevrouw Dierx merkt op dat de aanpak van rattle noise niet wil zeggen dat de luchthaven zich niet aan de geluidsregels houdt.

Valt nieuwbouw binnen of buiten het onderzoek? De gemeente is namelijk gezien de problematiek rond rattle noise nu niet bereid om een bouwvergunning af te geven.
De heer Van Sloten zegt dat de norm voor nieuwbouwwoningen wordt meegenomen in het onderzoek. We willen voorkomen dat er woningen binnen de contour worden gebouwd die niet voldoen aan de eisen ten aanzien van rattle noise.

Wordt in het afwegingskader een eerder rapport uit 2017 van TNO en een akoestisch bureau uit Eindhoven betrokken? Wat is het verschil tussen de huidige situatie en het betreffende rapport?
Vragenstelster heeft eerder haar woning op basis van dit rapport gerenoveerd en gebruikt het nu voor de bouw van een nieuwe woning.
Mevrouw Dierx antwoordt dat het afwegingskader is gebruikt bij het veldonderzoek afgelopen zomer. Dit met de bedoeling dat er een maatregelenpakket zou uitrollen. Er zijn echter witte vlekken en tegenstrijdigheden naar voren gekomen. Er is dus aanvullend op eerder onderzoek een vervolgstap nodig om een, in de praktijk bruikbaar, afwegingskader op te stellen. Zij is benieuwd naar deze casus, die bruikbaar is voor het vervolg.

Zijn de 18 uitgekozen woningen representatief voor alle 277 woningen?
Mevrouw Dierx antwoordt dat dit het geval is. Elk cluster woningen is in het veldonderzoek vertegenwoordigd.

Wordt schade aan voegen en door scheuren gerepareerd?
Mevrouw Dierx geeft aan dat er geen onderzoek wordt gedaan naar de oorzaak van de schade.
De heer Van Sloten vult aan dat dit een moeilijk punt is. Ondanks dat uit onderzoek blijkt dat het onwaarschijnlijk is dat rattle noise schade kan veroorzaken, zijn er veel geluiden dat dit wel het geval is. Er wordt bekeken hoe dit in het pilotonderzoek wordt meegenomen. Een algemeen antwoord is nu niet mogelijk, het gaat telkens om maatwerk. Voor de specifieke situaties wordt een oplossing gezocht.

Welke woningen worden meegenomen en worden er nog extra woningen toegevoegd?
De heer Van Sloten geeft aan dat in dit project alle 277 woningen binnen de contour worden meegenomen. De bewoners zijn hierover geïnformeerd. Mogelijk dat in een later stadium nog woningen worden toegevoegd, bijvoorbeeld bij oefenlocaties.

Er zijn bewoners buiten de contour die meer last hebben van trillingen dan bewoners binnen de contour.
De heer Van Sloten herhaalt dat de focus ligt op de woningen binnen de contour.

Welke woningen zijn geselecteerd voor het onderzoek?
De heer Van Sloten laat weten dat de woningen door Defensie zijn geselecteerd op basis van het uitgevoerde onderzoek. De adressen van de woningen die binnen de contour vallen zijn terug te vinden in het TNO-rapport. Het is wel de bedoeling om de ervaringen te delen.

In 2025 worden bij 18 woningen maatregelen getroffen. Welke aantallen woningen kunnen vervolgens per jaar worden aangepakt?
De heer Van Sloten antwoordt dat er bij de pilotwoningen sprake is van extra maatwerk. Als er meer duidelijkheid over de maatregelen bestaat, kan er een generieke uitrol plaatsvinden. Er is nu nog geen tijdspad te noemen. Fase 2 is evenwel op massa gericht. De clusters met de meeste overlast zullen als eerste worden aangepakt.

Het verzoek wordt gedaan om de omvang en het type schade in het gebied te vergelijken met een ander gebied waarover geen helikopters vliegen. De schade lijkt binnen de contour aanmerkelijk hoger.
De heer Van Sloten bedankt voor de suggestie en laat weten dat in de pilot wordt gekeken of er extra maatregelen moeten worden genomen.

Wat gebeurt er als de pilot niet werkt?
De heer Van Sloten antwoordt dat dit ook een resultaat is.
Volgens mevrouw Dierx is dit een terechte vraag. Een pilot is bedoeld om maatregelen te toetsen. Alle beschikbare kennis wordt ingezet en in aanvulling daarop is de informatie van bewoners over de woning zeer waardevol. Deze vormt namelijk het uitgangspunt voor de gekozen oplossing.

Kan rattle noise breder worden gedefinieerd in die zin dat andere overlast als geluid, trillingen en emissies worden meegenomen? Kunnen de bewoners met de meeste overlast van de rattle noise voorrang krijgen in fase 2?
De heer Van Sloten geeft aan dat in fase 2 wordt bekeken of bepaalde woningen gevoeliger zijn voor rattle noise. Dan wordt gestart met de aanpak van deze woningen. Dit geldt ook voor de woningen waarvan de bewoners meer overlast ervaren. De definitie van rattle noise wordt niet verbreed aangezien voor dit probleem nu een oplossing wordt gezocht. De verbinding met meer aspecten zal namelijk tot vertraging leiden. De recent afgesloten Intentieovereenkomst is een mooi resultaat maar vormt een apart traject.

Wordt het geluidsscherm ten zuiden van de A58 meegenomen in het onderzoek? De huizen die hieraan liggen lijken van twee kanten geluid op te vangen.
Mevrouw Dierx wijst erop dat het belangrijk is dat de onderzoekers goed op de hoogte zijn hoe het probleem zich in de woning manifesteert. Op basis van de aanwezige specialistische kennis zal er oog voor deze woningen zijn.
De heer Van Sloten vult aan dat er ook een geografische spreiding van de woningen is gemaakt. Er wordt dus niet alleen gekeken naar de losse woning maar ook welke omgevingsfactoren een mogelijke rol spelen.
Mevrouw Wijnja sluit het plenaire gedeelte af.

Afsluiting

Burgemeester Alssema zegt aanwezig te zijn voor de inwoners. Het dossier gaat namelijk niet meer alleen over trillingen maar ook over communicatie, vertrouwen, elkaar serieus nemen en afspraken nakomen. Dat gaat al een poos niet goed. In het recente artikel in BN DeStem worden de gevolgen van de trillingen voor mensen goed weergegeven. Er is voor de inwoners een grens overschreden, hetgeen ook in het COVM en aan de staatssecretaris is gemeld. Deze boodschap is ook aan de nieuwe staatssecretaris doorgegeven.
Het goede nieuws is dat de inwoners van Gilze-Rijen ondanks de ervaren frustratie en boosheid toch bereid zijn om mee te doen en mee te denken. Ook is aan de staatssecretaris de boodschap gegeven dat er een simpele oplossing is voor dit complexe dossier: beter communiceren over hetgeen gebeurt en beter nakomen wat er wordt gecommuniceerd. Het lijkt dat er vanavond een klein begin van een omslag plaatsvindt. Dit biedt hoop. Daarnaast is het positief dat er een stichting is opgericht die als constructief aanspeekpunt fungeert. Deze verdient steun.
Spreker roept de aanwezigen op samen scherp te zijn op een goede afloop. Hij bedankt de bewoners voor hun aanwezigheid.

Mevrouw Wijnja wijst er op dat het nog mogelijk is om persoonlijk vragen te stellen aan de sprekers. Zij bedankt de aanwezigen voor hun komst en sluit de bijeenkomst.