Toetsing, toezicht en controle

Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD)

De CTIVD houdt tijdens en achteraf toezicht op wat de MIVD doet: worden bevoegdheden uit de Wiv en de Wvo volgens de wet ingezet?

De CTIVD kan onderzoek doen naar hoe de dienst uitvoering geeft aan de Wiv en Wvo. De commissie doet in haar onderzoeksrapport aanbevelingen over hoe het beter kan. Deze aanbevelingen zijn niet bindend. Ministers hoeven de aanbevelingen dus niet over te nemen, maar in de praktijk doen ze dat wel bijna altijd.  

Een andere taak van de CTIVD is ministers gevraagd en ongevraagd inlichten en adviseren over de door de commissie geconstateerde bevindingen. Een aparte afdeling van de CTIVD behandelt klachten en meldingen van een vermoeden van een misstand.

De Tweede Kamer heeft de CTIVD in 2002 ingesteld, tegelijk met de Wet op de inlichtingen en veiligheidsdiensten (Wiv 2002). De commissie bestaat uit 4 leden. 1 lid is voorzitter van de afdeling klachtbehandeling. De andere 3 leden zijn lid van de afdeling toezicht. Voorzitter van de afdeling toezicht is ook de voorzitter van de CTIVD.

Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB)

Bepaalde bijzondere bevoegdheden mag de MIVD alleen inzetten als de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) vooraf toestemming geeft. Het gaat dan bijvoorbeeld om het hacken van een computer of het afluisteren van telefoongesprekken. Het oordeel van de TIB is bindend.

Eerst moet de MIVD toestemming vragen aan de minister van Defensie. Daarna beoordeelt de TIB de toestemming die de minister heeft gegeven op 4 punten:

• Noodzakelijkheid: is de inzet nodig?
• Proportionaliteit: is de inzet in verhouding met het doel dat de MIVD wil bereiken?
• Subsidiariteit: is de inzet de enige oplossing?
• Gerichtheid: is de inzet alleen gericht op dat wat de MIVD wil onderzoeken?

De MIVD mag een bijzondere bevoegdheid pas gebruiken als de TIB vindt dat de toestemming van de minister volgens de wet is. Alleen in spoedgevallen mag de MIVD hiervan afwijken. Toetsing door de TIB gebeurt dan later alsnog.

De TIB is tegelijk ingesteld met de invoering van de Wiv 2017. De TIB bestaat uit 3 leden, onder wie de voorzitter. Minstens 2 van de 3 leden moeten een achtergrond hebben als rechter. Het derde lid kan worden benoemd vanwege technische deskundigheid.

Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CIVD)

De Tweede Kamer controleert de minister van Defensie, die verantwoordelijk is voor de MIVD. Omdat de MIVD vaak met informatie werkt die de dienst niet in het openbaar kan delen, moet de MIVD de Tweede Kamer vertrouwelijk kunnen informeren. Daarvoor is de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CIVD). Via de CIVD kan de MIVD verantwoording afleggen aan de Tweede Kamer. 

De CIVD controleert de MIVD. Ze vergadert achter gesloten deuren omdat de inlichtingen die de commissie bespreekt, geheim zijn. De CIVD brengt jaarlijks een verslag uit. Hierin rapporteert zij hoe vaak ze bij elkaar is geweest en wat ongeveer de gespreksonderwerpen waren. Dit verslag is openbaar.

In de CIVD zitten de fractievoorzitters van de 5 grootste politieke partijen. De fractievoorzitter van de grootste partij is voorzitter van de commissie. De commissie kan ervoor kiezen uit te breiden met maximaal 2 voorzitters van andere fracties. Leden van de CIVD hebben een geheimhoudingsplicht.